"Αθήνα, διαμαντόπετρα στης Γης το δαχτυλίδι"

της Χριστιάννας Λούπα


Ξενοδοχείο "ΑΚΤΑΙΟΝ"


Το Δημοτικό Θέατρο


Όταν αρκετές δεκαετίες πριν ο Κωστής Παλαμάς έγραψε το ποίημά του για την Αθήνα, ασφαλώς δεν είχε στο νου του τη σημερινή τερατούπολη που καταβροχθίζει τα παιδιά της. Γιατί στη δεκαετία του ’20 η πρωτεύουσα της Ελλάδας ήταν ένα πραγματικό στολίδι, γεμάτο αριστουργήματα αρχιτεκτονικής, που η γνωστή ελληνική προχειρότητα και ασυνειδησία έμελλε, ελαφρά τη καρδία, να θυσιάσει στον Μολώχ της ανοικοδόμησης.

Πράγματι, αφορμή γι’ αυτό το άρθρο στάθηκε μια παλιά καρτ – ποστάλ, που έπεσε στα χέρια μου, ψάχνοντας παλιά αντικείμενα κατά τη γνωστή μου συνήθεια. Είτε το πιστεύετε, είτε όχι, μόλις αντίκρισα τη φωτογραφία του ξενοδοχείου ΑΚΤΑΙΟΝ, βούρκωσα κι άρχισα να βρίζω κατά τρόπο που δεν συνηθίζω. «Είναι δυνατόν;», μουρμούριζα, «είναι δυνατόν άνθρωπος, έχων σώας τας φρένας, να έδωσε εντολή να κατεδαφιστεί αυτό το κομψοτέχνημα;»

Και κατέληξα στο συμπέρασμα πως, όχι δεν είναι δυνατόν άνθρωπος έχων σώας τας φρένας να προέβη σε τέτοια εγκληματική ενέργεια. Τι τα θέλετε όμως; Πρώτη φορά είναι που συνειδητοποιούμε ότι οι τύχες μας κρέμονται από τους εκάστοτε παράφρονες που μας κυβερνούν;

Το ξενοδοχείο ΑΚΤΑΙΟΝ στο Νέο Φάληρο σχεδιάστηκε από τον κορυφαίο αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ - δημιουργήματα του οποίου στολίζουν ακόμα την Αθήνα, (όσα δεν έφαγε η μπουλντόζα) – στις αρχές του 20ου αιώνα, είχε ογδόντα δωμάτια και ήταν το μεγαλύτερο της εποχής. Πραγματικό στολίδι, απαράμιλλο σε πολυτέλεια, ήταν γνωστό για τις χοροεσπερίδες του, αλλά και κάθε είδους εκδηλώσεις.

Μια άλλη καρτ - ποστάλ που με άφησε άφωνη ήταν του Δημοτικού Θεάτρου της Αθήνας, έργο του Τσίλλερ κι αυτό, χτισμένο στα τέλη του 19ου αιώνα, ακριβώς στη σημερινή Πλατεία Κοτζιά, ανάμεσα στην Εθνική Τράπεζα και το Δημαρχείο. Το αριστουργηματικό αυτό θέατρο κατεδαφίστηκε το 1939 και η πλατεία Δημαρχείου, αντί τουλάχιστον να πάρει το όνομα αυτού που το έκτισε, πήρε το όνομα αυτού που το γκρέμισε, δηλαδή του τότε δημάρχου Αθηναίων, Κοτζιά.

Είναι αναρίθμητα τα πανέμορφα νεοκλασικά που τσιμεντοποιήθηκαν, αλλοιώνοντας την οικιστική γραμμή της Αθήνας του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, που άλλες πρωτεύουσες διατηρούν σχολαστικά ως κόρην οφθαλμού. Στη δεκαετία του ’50, όταν άρχισε το κύμα της αστυφιλίας μετά τον Εμφύλιο, η Αθήνα άρχισε να αλλάζει πρόσωπο. Τα όμορφα διώροφα άρχισαν να δίνουν τη θέση τους στις άχαρες πολυκατοικίες - κλουβιά, με δεδομένη την αυξημένη ζήτηση στέγης. Τότε έκανε και την εμφάνισή της και η «αντιπαροχή», ο ολετήρας της Αθήνας. Η παραμόρφωση της πρωτεύουσας συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό και τη δεκαετία του ’60 και εξακολουθεί και τη δεκαετία του ’70. Και να ’μαστε σήμερα εγκλωβισμένοι σ’ ένα θάλαμο αερίων, σε μια πόλη που μισούμε και μας μισεί! Σαν επιστέγασμα του ολέθριου έργου μας άλλωστε, κάψαμε και τα περιαστικά δάση και ησυχάσαμε.

Όμως φαίνεται ότι των βλακειών ουκ έστι τέλος. Γιατί εκεί που πιστέψαμε πλέον ότι ευαισθητοποιηθήκαμε και κηρύξαμε τα (λιγοστά εναπομείναντα) νεοκλασικά, διατηρητέα, να ’σου πάλι οι σοφές κεφαλές με τις λαμπρές ιδέες τους! Τα κτίρια της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου 17 και 19, ίσως τα ωραιότερα κτίρια της Αθήνας, εμποδίζουν τη θέα από την καφετέρια του νέου μουσείου της Ακρόπολης! Γκρεμίστε τα λοιπόν, τι περιμένετε! Τόσα και τόσα έφαγε η μαρμάγκα! Κι ας έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα! Κι ας χτίστηκαν το 1930 από τον αρχιτέκτονα Βασίλη Κουρεμένο! Κι ας αποτελούν τυπικό δείγμα αρ – ντεκό! Και τα υπεραιωνόβια πλατάνια που βρίσκονται μπροστά! Κόψτε τα κι αυτά! Έχουμε πολύ πράσινο στην Αθήνα, δεν μας χρειάζεται! Ελλάς το μεγαλείο σου!

Μετά από μαζικές κινητοποιήσεις και διαμαρτυρίες ωστόσο, τα δύο κτίρια τη γλύτωσαν στο παρά τρίχα, αφού το ΣτΕ ακύρωσε τελικά την κατεδάφιση. Σειρά όμως έχουν τώρα αφ' ενός το κτίριο της οδού Μητσαίων 10 και Χατζηχρήστου 21 και τα πέντε κτίρια επί των οδών Μακρυγιάννη 10 και Χατζηχρήστου 21. Με χθεσινή του απόφαση το ΣτΕ ανέβαλε την οριστική άδεια κατεδάφισης μέχρι να εκδοθεί η έκθεση των εμπειρογνωμόνων του Τεχνικού Επιμελητηρίου.

Μα τέλος πάντων, σοφές κεφαλές του Υπουργείου Πολιτισμού, δεν έχετε ακούσει τίποτα για τη δημιουργία Vertical Gardens (Κάθετοι Κήποι) από τον Γάλλο βοτανολόγο Patric Blanc, που εφαρμόστηκε πρόσφατα στο Musée Quai Branly στο Παρίσι, αλλά και σε ολοένα και περισσότερα κτίρια ανά τον κόσμο;