Φυλακές: Αναμορφωτήρια ή Κολαστήρια

της Χριστιάννας Λούπα


Είναι άραγε ποτέ δυνατόν να αποδώσει ένα σωφρονιστικό σύστημα όταν κατάδικοι ανακατεύονται με υπόδικους, βαρυποινίτες με νεαρούς μικροπαραβάτες, έμποροι ναρκωτικών με παραβάτες του κοινού ποινικού νόμου και υπό απέλαση μετανάστες και τέλος όλοι αυτοί μαζί στριμώχνονται σε μερικά τετραγωνικά μέτρα λόγω της συμφόρησης των φυλακών;

Η εικόνα των ελληνικών φυλακών είναι δυστυχώς πολύ θλιβερή: Σε κελιά προορισμένα για δύο κρατούμενους, στοιβάζονται πέντε, έξι ή και επτά ακόμα άτομα, ενώ η βία και οι τσακωμοί είναι καθημερινή ρουτίνα. Στον Κορυδαλλό, για παράδειγμα, στεγάζονται 2.262 κρατούμενοι, ενώ η φυλακή είναι προορισμένη για 640. Στις «σκληρές» φυλακές μάλιστα ο ζωτικός χώρος που αναλογεί σε κάθε κρατούμενο είναι 0,70 τ.μ., όταν το «πλαφόν» που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι επτά μέτρα ανά κρατούμενο!

Σε μια προσπάθεια αναμόρφωσης του σωφρονιστικού μας συστήματος ωστόσο, τα τελευταία τρία χρόνια γίνεται συστηματική προσπάθεια επίλυσης των δύο παραπάνω προβλημάτων. Έξι νέα καταστήματα κράτησης σύγχρονων προδιαγραφών, που αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί ως το 2010, φαίνεται ότι θα συντελέσουν αρκετά στην αποσυμφόρηση των φυλακών, παράλληλα με τις διαπραγματεύσεις με γειτονικές χώρες, που βρίσκονται σε εξέλιξη, για την επιτάχυνση μεταφοράς κρατουμένων υπηκόων τους, προκειμένου να εκτίσουν το υπόλοιπο της ποινής τους στην πατρίδα τους. Ας σημειωθεί εδώ ότι 42% των εγκλείστων στις ελληνικές φυλακές είναι αλλοδαποί.

Επίσης, σύμφωνα με πηγές του Υπουργείου Δικαιοσύνης, σε πάνω από τα μισά σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας, έχει ήδη γίνει ο διαχωρισμός των κρατουμένων κατά ομοειδείς κατηγορίες, ανάλογα με το αδίκημα και το ύψος της ποινής που εκτίουν, όπως άλλωστε προβλέπεται και από το Σωφρονιστικό Κώδικα. Ως ρηξικέλευθο βήμα θα πρέπει να χαρακτηριστούν οι κτιριακές παρεμβάσεις που έγιναν στις γυναικείες φυλακές Κορυδαλλού, όπου χωρίστηκαν οι ανήλικες από τις ενήλικες κρατούμενες, οι μητέρες με τα μωρά τους και εκείνες που έχουν καταδικαστεί για παράβαση του νόμου περί ναρκωτικών.

Σημαντικότατο θεσμό εξ άλλου αποτελούν τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας για τους κρατούμενους, αλλά και η κατασκευή ενός πρότυπου σχολικού συγκροτήματος στις φυλακές ανηλίκων της Αυλώνας.

Μολονότι πολλά θετικά βήματα φαίνονται να γίνονται, ο δρόμος που έχουμε ακόμα μπροστά μας είναι πολύ μακρύς. Είναι γνωστά σε όλους μας τα «κυκλώματα» μέσα στα σωφρονιστικά καταστήματα, που διακινούν ναρκωτικά, ποτά και τσιγάρα, έναντι αδράς αμοιβής - στα οποία όχι σπάνια είναι μπλεγμένοι και σωφρονιστικοί υπάλληλοι – και οι ομάδες - συμμορίες, που αντιμάχονται μεταξύ τους και αποτελούν «κράτος εν κράτει» με τους δικούς τους νόμους. Αλίμονο στον κρατούμενο εκείνο που δεν πάει με τα νερά τους! Ο νόμος της εκδίκησης είναι αμείλικτος.

«Στη φυλακή δεν μιλά κανείς και σε περίπτωση που εντοπισθεί και κατηγορηθεί ότι συμμετέχει σε κάποια ομάδα, προτιμά να τιμωρηθεί σκληρά από τη φυλακή, να πάει ακόμα και στο πειθαρχείο, παρά να μιλήσει και να βρεθεί αντιμέτωπος με τ’ αδέλφια», αναφέρουν οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι.

Φυσικά όλα αυτά δεν θα μπορούσαν να περάσουν απαρατήρητα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία επανειλημμένα έχει κάνει συστάσεις στη χώρα μας. Με αφορμή το τελευταίο πόρισμα που είχε δημοσιοποιηθεί στις 20 Δεκεμβρίου 2006 και αφορούσε τις επισκέψεις ιατρών και εμπειρογνωμόνων σε φυλακές και κρατητήρια, που διαπίστωσαν σωρεία σοβαρών παρατυπιών, κατέφθασε πριν μερικούς μήνες αιφνιδιαστικά κλιμάκιο του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη των βασανιστηρίων για επιτόπια έρευνα στις φυλακές, στα κρατητήρια των Αστυνομικών Τμημάτων και στα στρατόπεδα κράτησης των λαθρομεταναστών.

Δεδομένου λοιπόν ότι οι φυλακές αποτελούν αξιόπιστο δείγμα πολιτισμού μιας χώρας, η πρόκληση είναι τεράστια. Η πρόκληση να καταστήσουμε τις φυλακές κέντρα σωφρονισμού και όχι τιμωρίας, αναμορφωτήρια με τη σωστή έννοια και όχι κέντρα διαφθοράς και κολαστήρια, σχολεία δεύτερης ευκαιρίας και ελπίδας και όχι φυτώρια παραγωγής και εκπαίδευσης εγκληματιών.

Ένας πρέπει να είναι ο στόχος και όλες οι προσπάθειες οφείλουν να συγκλίνουν σε μία και μόνη συνισταμένη: Την όσο γίνεται ομαλότερη επανένταξη των κρατουμένων στην κοινωνία, καθιστώντας τις φυλακές κέντρα επιμόρφωσης και επαγγελματικής κατάρτισης για όλους τους εγκλείστους.