της Χριστιάννας Λούπα
Πώς είναι δυνατόν την ώρα που ο πρόεδρος της Τουρκίας Αμπντουλάχ Γκιουλ τάσσεται υπέρ της κατάργησης του άρθρου 301 του τουρκικού Ποινικού Κώδικα, που ποινικοποιεί την «προσβολή της τουρκικής ταυτότητας», δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης να καταδικάζει άτομα σε ποινή φυλάκισης βάσει του εν λόγω άρθρου;
Πράγματι, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στο Συμβούλιο της Ευρώπης στο Στρασβούργο, ο κύριος Γκιουλ δήλωσε: «Γνωρίζω ότι υπάρχουν προβλήματα σχετικά με το άρθρο. Υπάρχουν ακόμα περιθώρια αλλαγών και θα γίνουν στο προσεχές διάστημα». Στην ίδια ομιλία του πάντως τόνισε ότι υπάρχει η «άδικη εντύπωση» ότι στην Τουρκία φυλακίζονται άνθρωποι εξ αιτίας του άρθρου και έσπευσε να δηλώσει ότι στη χώρα του υπάρχει ελευθερία του λόγου.
Ίσως ο κύριος Γκιουλ θα έπρεπε να είναι λίγο προσεκτικότερος στα λεγόμενά του και να μην φάσκει και αντιφάσκει. Να του θυμίσουμε εν τάχει μερικά πράγματα που του διαφεύγουν;
Βάσει του εν λόγω άρθρου, λοιπόν, είχε ασκηθεί ποινική δίωξη κατά του νομπελίστα συγγραφέα Ορχάν Παμούκ, η οποία τελικά έπαυσε μετά τη διεθνή κατακραυγή. Το «αμάρτημα» του Παμούκ ήταν οι δηλώσεις του σε ελβετικό περιοδικό, που προέτρεπαν το τουρκικό κράτος να αναγνωρίσει τη γενοκτονία των Αρμενίων και των Κούρδων.
Ο Παμούκ όμως δεν είναι ο μόνος που αντιμετώπισε παρόμοια προβλήματα. Πλήθος λογοτεχνών και δημοσιογράφων βρίσκεται στο στόχαστρο της τουρκικής λογοκρισίας, όπως ο συγγραφέας Ομέρ Ασάν και ο εκδότης Ραγκίπ Ζαράκογλου, για το βιβλίο «Ο πολιτισμός του Πόντου», που προκάλεσε μεγάλο πονοκέφαλο στους ιθύνοντες. Το βιβλίο κατασχέθηκε, ενώ απαγγέλθηκε κατηγορία εις βάρος των παραπάνω για «προσβολή στο πρόσωπο του Κεμάλ».
Βάσει του επίμαχου άρθρου 301 είχε δικαστεί επανειλημμένα και ο άτυχος αρμενικής καταγωγής δημοσιογράφος Χραντ Ντινκ, που δολοφονήθηκε πέρυσι και είχε μάλιστα καταδικαστεί σε φυλάκιση έξι μηνών με αναστολή, γιατί μιλούσε απροκάλυπτα για αρμενική γενοκτονία. Ποινική δίωξη εκκρεμεί επίσης εναντίον του ιστορικού, κοινωνιολόγου και συγγραφέα Τανέρ Ακτσάμ για το βιβλίο του «Μια επαίσχυντη πράξη», στο οποίο κατηγορεί το τουρκικό κράτος για την γενοκτονία των Αρμενίων.
Αμέτρητα βιβλία έχουν κατασχεθεί και πολλές κατηγορίες έχουν απαγγελθεί εις βάρος ανθρώπων των γραμμάτων, καταφέροντας έτσι ένα μεγάλο πλήγμα στο μαλακό υπογάστριο της ελεύθερης διανόησης, παρά τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κατάργηση του σχετικού άρθρου.
Ελάχιστες μέρες, ωστόσο, μετά τις ρητορεύσεις του κυρίου Γκιουλ περί «άδικης εντύπωσης», σαν κεραυνός εν αιθρία ήρθε κι έπεσε η καταδίκη του γιου τού Χραντ Ντινκ, Αράτ Ντινκ και του συναδέλφου του Σερκίς Σεροπιάν, σε φυλάκιση ενός έτους με αναστολή, για προσβολή της τουρκικής ταυτότητας, σύμφωνα με το κατάπτυστο 301. Το αξιόποινο παράπτωμά τους ήταν ότι είχαν δημοσιεύσει συνέντευξη του Χραντ Ντινκ στην οποία δήλωνε ότι οι σφαγές των Αρμενίων μεταξύ 1915 και 1917 συνιστούν γενοκτονία. Οι δικαστές, πάντως, αποφάσισαν ότι, επειδή οι δύο καταδικασθέντες διαθέτουν λευκό ποινικό μητρώο, δεν θα οδηγηθούν στη φυλακή.
Όλα τα παραπάνω λοιπόν και σε συνδυασμό με τη μόνιμη παρέμβαση ενός πανίσχυρου στρατού στα πολιτικά δρώμενα της γειτονικής χώρας, δείχνουν όχι μόνο το δύσκολο δρόμο που έχει να διανύσει η Τουρκία προκειμένου να διαβεί το κατώφλι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και πόσο αταίριαστη είναι η τουρκική πραγματικότητα με το νόημα και το πνεύμα του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
(Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε το 2007, νομίζω όμως ότι είναι πάντα επίκαιρο).
